„Pierwszy raz” i antykoncepcja

Jednak badania przeprowadzone w ramach raportu "Współczesna Seksualność i Nowoczesna Antykoncepcja Polaków 2014" pokazały, że ten ostatni warunek jest najczęściej pomijany.[1]

Jedną z pierwszych form kontaktów seksualnych podejmowanych przez młodych ludzi jest petting. Średnio o 2 lata wyprzedza stosunek seksualny. Blisko 40% kobiet i mężczyzn przyznaje, że uprawiało petting pomiędzy 13 a 15 rokiem życia[2]. Seksuolog podkreśla, że "Ten rodzaj kontaktu seksualnego pozwala partnerom oswoić się ze swoją cielesnością, bez obaw związanych z ryzykiem zajścia w niepożądaną ciążę" .

Obawa przed nieplanowaną ciążą towarzyszy pierwszym kontaktom seksualnym, ponieważ młodzi decydując się na współżycie nie dbają o właściwe zabezpieczenie. Dlaczego tak jest? Lekarze i seksuolodzy podkreślają, że wynika to z braku wiedzy o antykoncepcji, strachu przed pójściem do ginekologa, przekonania o prawdziwości wielu mitów oraz zaniżania ryzyka i naiwnego myślenia, że "mi to się nie przydarzy". "Z moich obserwacji wynika, że młodzi zbyt mało znają swoją fizjologię, cykl menstruacyjny, niewiele wiedzą o antykoncepcji. Są przekonani, że podczas miesiączki nie można zajść w ciążę i że nie zdarzy się to podczas pierwszego razu, a stosunek przerywany jest wystarczającą formą antykoncepcji. Oczywiście wszystkie te przekonania są błędne" - podkreśla lekarz ginekolog dr Grzegorz Południewski.

Ekspert zauważa, że powodem braku skutecznego zabezpieczenia antykoncepcyjnego może być także przekonanie wśród części młodych kobiet, iż nie powinny one stosować metod hormonalnych. Tymczasem według WHO i wszelkich standardów medycznych nie ma przeciwwskazań do stosowania antykoncepcji hormonalnej u młodych dziewczyn, które zakończyły wzrost kostny. Dodatkowo terapia hormonalna, którą może zalecić lekarz w młodym wieku, daje kobiecie dużo korzyści zdrowotnych w przyszłości, zmniejsza ryzyko stanów zapalnych, torbieli i guzów jajnika oraz rozwoju endometriozy.

Dużym problemem jest wciąż niska świadomość dostępnych metod antykoncepcji. Młodzi podejmując współżycie często myślą, że mają do wyboru tylko prezerwatywę oraz pigułkę. Nie wiedzą, że istnieją jeszcze jakiekolwiek inne skuteczne środki. Jak podkreśla seksuolog Michał Pozdał, autor raportu "Współczesna Seksualność i Nowoczesna Antykoncepcja Polaków 2014", nowoczesne metody antykoncepcji takie jak pierścień antykoncepcyjny, plaster czy implant nie funkcjonują jeszcze w zasobach pojęciowych młodych osób.

Co z tą antykoncepcją?

Według doktora Południewskiego "Bez najmniejszego sensu są próby stosowania przez młodą dziewczynę, która nie ma jeszcze regularnych cykli, metod okresowej abstynencji. Sporym ryzykiem może okazać się także używanie wyłącznie prezerwatywy, gdyż może dojść do jej uszkodzenia. Wskazane jest stosowanie dodatkowej skuteczniejszej metody antykoncepcji" .

Młodzi rozpoczynający współżycie przeżywają duży stres. Kobieta obawia się bólu związanego z przerwaniem błony dziewiczej, mężczyzna natomiast boi się czy będzie miał erekcję lub czy sprosta oczekiwaniom partnerki. Dobrze dobrana i właściwie zastosowana antykoncepcja może zapewnić poczucie spokoju podczas aktu seksualnego i komfort, że w następstwie nie przydarzy się nieplanowana ciąża lub choroby przenoszone drogą płciową.

Przed pierwszym razem warto porozmawiać z partnerem lub partnerką o sposobie zabezpieczenia i wybrać się do ginekologa, najlepiej wspólnie. Można wówczas zapytać o to jakie metody stosować na początek, jak je stosować, aby nie popełniać błędów, a także o skuteczność poszczególnych sposobów oraz przeciwwskazania.

Prezerwatywa

Najpopularniejszą metodą antykoncepcji w Polsce jest prezerwatywa. Skuteczność prezerwatywy zależy w dużej mierze od jej właściwego stosowania. Przy "perfekcyjnym" użyciu prezerwatywy wskaźnik Pearla wynosi około 3%. Natomiast w przypadku popełnienia błędów wskaźnik ten rośnie do 14%. Aby właściwie użyć prezerwatywy, trzeba pamiętać o kilku zasadach:

· zakładamy ją przed kontaktem członka z pochwą,

· chwytamy końcową część prezerwatywy wytwarzając zbiorniczek na spermę,

· zbliżamy do członka w stanie wzwodu i rozwijamy prezerwatywę aż do nasady członka tak, aby nie było w środku powietrza,

· po użyciu prezerwatywy wycofujemy członek z pochwy jeszcze w stanie wzwodu, przytrzymując prezerwatywę u nasady. Możemy zdjąć ją dopiero po wyjęciu z pochwy, zwijając starannie, aby zawartość nie dostała się na krocze.

Stosując prezerwatywę należy zwracać uwagę na datę ważności oraz jak była przechowywana. Istnieje ryzyko, że ciepło, wilgoć i duże nasłonecznienie mogą powodować, iż lateks traci swoje antykoncepcyjne właściwości. Przy stosowaniu prezerwatywy nie można używać niektórych leków dopochwowych czy substancji nawilżających pochwę tj. kremy czy oliwki.

Warto pamiętać, że prezerwatywa jest jedyną metodą chroniącą przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Dlatego nie można o niej zapominać szczególnie podczas przygodnych kontaktów seksualnych lub współżycia z nowym partnerem.

Pierścień i plaster antykoncepcyjny

Najskuteczniejszymi sposobami zabezpieczenia przed nieplanowaną ciążą są metody hormonalne, jeśli nie ma przeciwwskazań do ich zastosowania. Badania pokazują, że wśród tych metod wyższą skuteczność antykoncepcyjną zapewniają nowoczesne metody niecodzienne takie jak pierścień, plaster, implant czy wkładka wewnątrzmaciczna, ponieważ kobiety nie zapominają o nich tak, jak w przypadku tabletki. Młodym kobietom, które rozpoczynają antykoncepcję, lekarz może zaproponować pierścień antykoncepcyjny stosowany raz w miesiącu lub plaster przyklejany na skórę raz w tygodniu. Obie te metody kobieta stosuje samodzielnie. Zawierają one, podobnie jak tabletka dwuskładnikowa, estrogen i progestagen. Dzięki ich działaniu cykl ulega stabilizacji i znikają uciążliwe objawy towarzyszące miesiączkom jak obfite krwawienia lub bóle.

Wysoka skuteczność nowoczesnych metod, to tylko jedna z wielu korzyści. Istotną zaletą jest również to, że zapewniają dużo lepsze samopoczucie, ponieważ dzienna dawka hormonów nie podlega wahaniom jak przy metodzie codziennej. Szczególnie efektywnie hormony wchłaniają się przy zastosowaniu pierścienia antykoncepcyjnego, który uwalnia je w pochwie i stąd dopiero przechodzą one do krążenia. Dzięki temu metoda ta zapewnia niskie równe stężenie hormonów, co wpływa na brak takich objawów jak bóle głowy wynikające z wahań hormonów, osłabienie libido, wahania nastrojów. Dodatkowo pierścień eliminuje suchość pochwy, co pozwala na większy komfort podczas współżycia seksualnego. Stosowanie nowoczesnych metod niecodziennych daje jeszcze jedną wspólną korzyść - omijają one układ pokarmowy i dzięki temu dolegliwości takie jak wymioty czy biegunka nie osłabiają ich skuteczności.

Tabletka antykoncepcyjna

Najbardziej znaną i najczęściej stosowaną metodą hormonalną jest pigułka przyjmowana codziennie. Tabletki antykoncepcyjne to metoda skuteczna, pod warunkiem, że kobieta pamięta o jej codziennym przyjmowaniu. Pominięcie już jednej tabletki w trakcie cyklu może odblokować owulację i umożliwić zajście w ciążę.

Jako pierwszą antykoncepcję lekarz zaleci tabletkę dwuskładnikową, zawierającą estrogen i progestagen. Schematów stosowania złożonych tabletek antykoncepcyjnych jest kilka. Przyjmuje się je raz dziennie przez 21 lub 24 dni, później następuje przerwa trwająca odpowiednio 7 lub 4 dni. Są też dostępne pigułki, które stosuje się 28 dni, czyli bez przerw.

Co masz jeszcze do wyboru?

Poza metodami hormonalnymi jest jeszcze do wyboru kilka innych środków jak dopochwowe preparaty plemnikobójcze, metody okresowej abstynencji seksualnej (zwane naturalnymi) oraz w przypadku sytuacji awaryjnej - antykoncepcja po stosunku.

Metody okresowej abstynencji takie jak popularny kalendarzyk czy metoda termiczno-objawowa wymaga od partnerów zaprzestania współżycia w czasie płodnym. Wadą tych metod jest stosunkowo niska skuteczność uzależniona od wielu czynników, m.in. od regularnego trybu życia i regularnych cykli. Dodatkowo metody te wymagają od kobiety dużej dyscypliny, ciągłej i długotrwałej obserwacji swojego cyklu miesiączkowego.

Jeszcze inna grupa metod to dopochwowe preparaty plemnikobójcze w postaci globulek, pianek lub kremów. Ich skuteczność jest niska i mogą być stosowane jako środki uzupełniające np. przy stosowaniu prezerwatywy.

W sytuacji, gdy odbędzie się stosunek bez zabezpieczenia albo stosowana metoda zawiedzie, pozostaje jeszcze jedna metoda - antykoncepcja po stosunku. Jednak warto pamiętać, że jest to antykoncepcja stosowana tylko w sytuacjach awaryjnych, której nie powinno się stosować jako stałego sposobu zapobiegania ciąży.

Co jest ważne przy doborze pierwszej antykoncepcji?

• Przede wszystkim warto udać się do ginekologa, który przeprowadzi wywiad i stosowne badania, odpowie na pytania i zaproponuje metodę antykoncepcji potencjalnie najlepszą dla kobiety, biorąc pod uwagę jej zdrowie i oczekiwania. Jeśli wizyta u ginekologa ma nastąpić przed 18 rokiem życia, można odbyć ją tylko za zgodą rodzica lub opiekuna prawnego.
• Dobór antykoncepcji jest zawsze indywidualny. Istotne jest, aby antykoncepcja oprócz skuteczności i bezpieczeństwa, zapewniała kobiecie także wygodę stosowania oraz dopasowanie do stylu życia.
• W przypadku metody hormonalnej czasami jej wybór odbywa się na zasadzie prób i błędów. Po rozpoczęciu stosowania nowej metody, należy monitorować tolerancję leku. Obecnie jest wiele preparatów, i każdy z nich może wywoływać inne objawy i samopoczucie. Jeśli po rozpoczęciu stosowania zaleconej metody wystąpią dolegliwości, kobieta powinna rozważyć z lekarzem zmianę.
• Dobierając antykoncepcję hormonalną mamy już do wyboru obok tradycyjnej pigułki, wiele nowoczesnych metod antykoncepcji hormonalnej, które odróżnia droga podania. Są to pierścienie antykoncepcyjne stosowane raz w miesiącu lub plaster przyklejany na skórę raz w tygodniu, oraz wieloletnie metody hormonalne tj. implant antykoncepcyjny lub wkładka wewnątrzmaciczna. Jedyną formą antykoncepcji hormonalnej, której nie zaleca Światowa Organizacja Zdrowia u młodych kobiet są zastrzyki działające kilka miesięcy.
• Według zaleceń PTG przy doborze antykoncepcji hormonalnej wystarczy zrobić badanie ginekologiczne, przeprowadzić pełny wywiad dotyczący chorób występujących w rodzinie, przede wszystkim w kierunku chorób zakrzepowych, bo jest to pewne ryzyko szczególnie w pierwszym okresie stosowania antykoncepcji. Można zrobić dodatkowo badania pewnych wad układu krzepnięcia tzw. czynnik Leiden, który powinno się oznaczać u kobiet, u których rodzinnie występują zakrzepice. Ponieważ są to drogie badania, dlatego lekarze zalecają je tylko w takich sytuacjach, kiedy występuje zagrożenie. Inne zalecane standardowo badania przed doborem antykoncepcji to cytologia i USG.

[1] Raport "Współczesna Seksualność i Nowoczesna Antykoncepcja Polaków 2014" zrealizowany w ramach kampanii edukacyjnej "Wakacje na okrągło" w marcu 2014r; oparty m.in. na badaniu ilościowym "Młodzi a seks i antykoncepcja" zrealizowanym w serwisie Facebook w lutym 2014, n=1842, obejmującym kobiety i mężczyzn w wielu 18-28 lat oraz badaniu jakościowym obejmującym 6 zorganizowanych wywiadów grupowych, w których wzięło udział 60 osób